به نام خدا                                                                                    سایت شی مارکت

فَرهَنگ یک مفهوم گسترده‌ شامل باورها، ارزش‌ها، و رفتارهااست که مطابق ارزش‌های اجتماعی و هنجار‌های موجود در جوامع بشری مطرح شده است. فرهنگ همچنین شامل مجموعه‌ای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، آداب و رسوم اجتماعی ، و عادت‌های افراد در یک گروه و یا در یک جامعه می‌شود. ادوارد بارنت تایلور (۱۹۱۷–۱۸۳۲) فرهنگ را، مجموعه پیچیده‌ای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوی از جامعه خویش فرامی‌گیرد تعریف می‌کند. هر منطقه از هر کشوری می‌تواند فرهنگ متفاوتی با دیگر مناطق آن کشور داشته باشد. فرهنگ از راه آموزش، به نسل بعدی منتقل می‌شود؛ در حالی که ژنتیک به وسیله وراثت منتقل می‌شود. همچنین فرهنگ راهکارهای شایع موجه در یک جامعه است برای رفع هرگونه نیاز واقعی یا غیر واقعی. فرهنگ همواره نرم‌افزار است و تمدن شامل آن و سخت افزارهاست؛ مثلاً گفتگو به زبان فارسی یک راهکار است بر رفع نیاز رو در رو سخن گفتن و زبان انگلیسی راهکاری دیگر برای مردمانی دیگر برای رفع همین نیاز است.

فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان در یک جامعه است. فرهنگ، دربرگیرنده این چیزهاست:

• سازگاری کلی با نیازهای غریزی و فطری و اقتصادی یا محیط جغرافیایی پیرامون؛
• سازمان مشترکی که برای فرونشاندن نیازهای اجتماعی و سیاسی که از محیط پیرامون برخاسته‌اند، پیدا شده‌است؛
• مجموعهٔ مشترکی از اندیشه‌ها و دستاوردها.

فرهنگ، شامل هنر، ادبیات، علم، آفرینش‌ها، فلسفه و دین است. هنجار فرهنگی رفتار قابل قبول یک جامعه را تعیین می‌کند؛ و به عنوان راهنمای نحوه رفتار، پوشش لباس، زبان، و حرکت در یک موقعیت خاص و همچنین انتظارات در یک گروه اجتماعی عمل می‌کند. «تک‌فرهنگ‌گرایی» (Monoculturalism) در یک گروه اجتماعی می‌تواند ریسک‌هایی داشته باشد، درست همان‌طور که یک گونه حیوانی واحد می‌تواند در مقابل تغییرات محیطی از بین برود.

دانشنامه یا دایرةالمعارف، مجموعه یا گردایه نوشتاریِ جامع و فشرده‌ای است که شامل اطلاعاتی درباره همه شاخه‌های دانش یا شاخه مشخصی از دانش است. واژه دانشنامه درزبان فارسی تاریخ کهنی دارد و دانشنامه‌های کهنی نیز به زبان فارسی نوشته شده‌اند و واژه دائرةالمعارف نیز برابرنهاده اصطلاح Encyclopaedia است که خود برگرفته از اصطلاح یونانیِ Enkyklios Paideia به‌معنای آموزش فراگیر است، و در اصل بر مباحثی چون دستور زبان، معانی و بیان، موسیقی، ریاضیات، فلسفه، اخترشناسی، و تربیت بدنی دلالت دارد. این مفهوم به پیدایش اندیشه‌ی گردآوری مواد آموزشی پیشرفته در اثری واحد انجامید که در آن روابط و درونمایه هنرها و علوم گوناگون تشریح می‌شود. در گذشته‌ای دور، تلاش‌هایی برای تهیه آثاری از این نوع به عمل‌آمد و در زبان انگلیسی سِر توماس الیوت (به انگلیسی: Sir Thomas Elyot) این اصطلاح را برای نخستین بار در سال ۱۵۳۱ در اثری موسوم به حاکم (به انگلیسی: Governour)، رساله‌ای درباره تعلیم و تربیت، به‌کار برد.^[۲] دانشنامه نباید با لغتنامه اشتباه شود: درحالی‌که لغت‌نامه‌ها به‌معنی هر یک از سرمدخل‌هایشان که معمولاً یک واژه اند، می‌پردازند. دائرةالمعارف‌ها حاوی اطلاعاتی دربارهٔ سرمدخل‌هایشان اند. البته در مواردی مرز این دو روشن نیست.

وب سایتی که هم‌اکنون در آن هستید هم خود نمونه‌ای از دانشنامه است، که به شکل اینترنتی و همگانی و آزاد تألیف و ویرایش می‌گردد. به این گونه دانشنامه‌ها «ویکی» گفته می‌شود. از نمونه‌های دیگر ویکی به زبان فارسی می‌توان به ویکی فقه و ویکی شیعه اشاره کرد.

برای فهرستی از دانشنامه‌های مهم تاریخ، فهرست دانشنامه‌ها و مقالات و فهرست دانشنامه‌های فارسی را ببینید.

تاریخچه

نخستین دانشنامه‌ها به قصد مطالعه و بررسی مستمر و توسط فردی واحد تهیه می‌شد و به گونه‌ای فراهم می‌آمد که جنبهٔ متن درسی داشته باشد، و بدین سبب با دانشنامه امروزی، که عمدتاً به‌عنوان مرجع به کار می‌رود و حاصل کار گروهی است، متفاوت بود. اگرچه گاه به ارسطو به منزله «پدر دانشنامه» اشاره می‌شود، ظاهراً نخستین دانشنامه به همت سپئوسیپوس (۳۳۸ ق. م)، فیلسوف یونانی و شاگرد افلاطون، در سده چهارم پیش از میلاد گردآوری شد، که فقط قطعاتی از آن بازمانده‌است. نخستین دانشنامه‌نویس رومی، دانشمند سده اول، مارکوس ترنتیوس‌وارو بود که دانشنامه ای در علوم انسانی با عنوان آثار عتیق ربانی و انسانی، شامل دستور زبان، جدل، فن بیان و بلاغت، هندسه، حساب، اخترشناسی، موسیقی، پزشکی، و معماری گرد آورد. این اثر نیز باقی نمانده‌است.

احتمالاً نخستین کسی که کوشید دانش بشر را در کتابی جمع کند، پلینی بزرگ (در کتاب ۳۷جلدی تاریخ طبیعی) یا ارسطو بود. پس از آن‌ها، هم در جهان غرب و هم در مشرق‌زمین تلاش‌هایی برای این کار صورت گرفت که از جمله اولینِ آنها می‌توان از کتاب اشتقاقات ایسیدوروسِ سِویلی (ایزیدورِ سِویل) در سدهٔ هفتم میلادی و کتاب مفاتیح العلوم ابوعبدالله خوارزمی نام برد. همچنین از دیگر دانشنامه‌های دوران گذشته، دانشنامهٔ علایی را می‌توان نام برد که دانشنامه‌ای است تألیف ابن سینا به زبان فارسی در پنج علمِ منطق، طبیعیات (علم زیرین)، هیئت، موسیقی و علم آنچه بیرون طبیعت است (علم برین). در این دانشنامه، ابن سینا تلاش کرده‌است تا آنجا که می‌تواند، واژه‌های فارسی به‌کار بَرَد و همچنین دانشنامه پزشکی می‌سری که به فارسی و به شعر سروده شده‌است.